Skrzywienie przegrody nosa, możliwości leczenia operacyjnego
Autorzy: Dr n. med. Magdalena Arcimowicz, Dr n. med. Arkadiusz Paprocki
Skrzywienie przegrody nosa jest jednym z najczęstszych schorzeń leczonych chirurgicznie przez laryngologa (otolaryngologa). Przegroda nosa, dzieląca jamę nosa na dwie części – prawą i lewą, rzadko jest ustawiona idealnie symetrycznie. Decyzję o ewentualnym leczeniu operacyjnym (tzw. septoplastyce) rozważamy, kiedy skrzywienie jest przyczyną istotnych zaburzeń drożności nosa, tzn., kiedy jedną ze stron jamy nosowej oddychamy zdecydowanie gorzej.
Przyczyny powstawania skrzywienia przegrody nosa
W najprostszy sposób, przyczyny skrzywień czy deformacji przegrody nosa, możemy podzielić na: wrodzone i nabyte. Wśród tych ostatnich dominującą przyczyną są urazy nosa, szczególnie częste w wieku dziecięcym czy młodości, w związku ze zwiększoną aktywnością ruchową oraz uprawianiem sportów.
Od razu należy jednak rozróżnić pourazowe deformacje przegrody nosa i deformacje nosa zewnętrznego (kształtu nosa zewnętrznego) – o ile w przypadku skrzywienia przegrody, septoplastyka daje szanse na zmniejszenie dolegliwości, to w przypadku deformacji nosa zewnętrznego dla uzyskania dobrego efektu czynnościowego i kosmetycznego wymagany jest zabieg rynoplastyki lub też połączenie obu tych operacji (tzw. septorynoplastyka), które również najczęściej wykonywane są przez doświadczonego laryngologa-chirurga głowy i szyi.
Nierzadko pacjenci nie przypominają sobie żadnego urazu nosa (co oczywiście faktu urazu nie wyklucza), a skrzywienie przegrody nosa objawia się w postaci listwy chrzęstnej lub kostnej – wówczas przyjmujemy, że mamy do czynienia z deformacją wrodzoną (powstałą np. w wyniku urazu okołoporodowego, czy w okresie płodowym). Przyczyny takiego stanu rzeczy upatruje się wśród zaburzeń tempa wzrastania części chrzęstnej i kostnej nosa, jak też mikropęknięć powstających jeszcze w okresie życia płodowego.
Pamiętając, że idealnie prosta przegroda nosa rzadko jest spotykana, niektóre wrodzone skrzywienia tego typu, niepowodujące dolegliwości dla pacjenta, mogą być traktowane jako fizjologiczne, pozostające w zakresie szerokiej normy.
Wskazania do leczenia operacyjnego przegrody nosa:
Ponieważ sama obecność skrzywienia przegrody nosa nie jest wskazaniem do operacji, więc nie można kwalifikować do leczenia operacyjnego wyłącznie na podstawie badania rynoskopowego lub endoskopowego (oglądanie wnętrza nosa wziernikiem nosowym lub endoskopem), czy tomografii komputerowej. Często nawet znaczne skrzywienie przegrody nosa nie daje dolegliwości, o ile drożność nosa jest dobra i nie współistnieją inne patologie (np. inne odmienności anatomiczne lub zapalenia błony śluzowej nosa – nieżyty nosa, czyli najczęściej alergia). Warto w takiej sytuacji, celem poszerzenia diagnostyki wykonać obiektywne badania drożności nosa jak rynomanometria czy rynometria akustyczna lub przynajmniej dokonać oceny nosa po obkurczeniu błony śluzowej nosa.
Ważne jest zebranie wywiadu od pacjenta i określenie wraz z nim wpływu dolegliwości spowodowanych skrzywieniem przegrody nosa na jego codzienne funkcjonowanie.
Do objawów skrzywienia przegrody nosa należą:
- zaburzenia drożności nosa – uczucie jedno- lub obustronnego „zatkania” nosa
- upośledzenie odczuwania zapachów
- nawracające zapalenia zatok przynosowych i gardła, ściakanie wydzieliny po tylnej ścianie gardła, przewlekle utrzymujący się nieżyt błony śluzowej nosa, czyli katar
- chrapanie
- okresowo nawracające zaburzenia słuchu, spowodowane utrudnionym wyrównywaniem ciśnienia w uchu środkowym
- krwawienia z nosa
- bóle głowy
Dopiero po zebraniu wywiadu od pacjenta co do powyższych dolegliwości i zbadaniu pacjenta, następuje właściwy proces kwalifikacji do ewentualnego leczenia operacyjnego. Decyzja ta powinna być zawsze oparta na rozmowie lekarza i pacjenta, gdzie jedna ze stron (pacjent) określa jasno swoje dolegliwości i oczekiwania, a druga strona (lekarz laryngolog) przedstawia ewentualne, możliwe do osiągnięcia, efekty.
Ważnych jest też wiele dodatkowych okoliczności, takich jak:
- wiek pacjenta
- towarzyszące choroby (np. współistniejące alergie, cukrzyca,
- inne choroby mogące upośledzać proces gojenia)
- inne ewentualnie współistniejące odmienności anatomiczne budowy nosa
- dodatkowe czynniki, jak np. zawód pacjenta, czy uprawiane przez niego sporty
Zmiana kształtu nosa po zabiegu
Tak, jak wspomiano wcześniej, operacja przegrody nosa (septoplastyka) – jak sama nazwa wskazuje – dotyczy przegrody, nie dotyczy natomiast kostnego ani chrzęstnego rusztowania nosa. Nie należy oczekiwać więc zmiany wyglądu nosa zewnętrznego po operacji przegrody. Zdarza się jednak czasem, że usuwanie deformacji w obrębie przedniej części przegrody nosa, może mieć wpływ np. na dyskretne obniżenie koniuszka nosa lub zmianę kształtu słupka.
Zwykle zmiany te są zupełnie niezauważalne nawet dla bliskich pacjenta. Niestety, wśród możliwych powikłań operacji przegrody nosa, jest też załamanie się szkieletu nosa na skutek utraty podparcia przegrodą wskutek przesadnie rozległej resekcji skrzywienia, czy perforacja przegrody nosa. Są to jednak rzadkie przypadki.
Zabieg operacyjny i gojenie pooperacyjne
Bardzo wielu pacjentów obawia się bólu związanego tak z operacją, jak i okresem rekonwalescencji. Zabieg wykonywany jest z reguły znieczuleniu ogólnym, a więc nie wiąże się z żadnymi dolegliwościami bólowymi w trakcie jego trwania. Ból może natomiast występować w okresie gojenia i rekonwalescencji – stosowane są wtedy skuteczne leki przeciwbólowe.
Osobnym problemem jest tamponada nosa, która jest rodzajem opatrunku powstrzymującym krwawienie, zakładanym pod koniec zabiegu operacyjnego i usuwanym po 24 – 48 godzinach od zabiegu. Zwykle pierwsza doba po zabiegu operacyjnym jest dla pacjentów źródłem pewnego dyskomfortu, co wiąże się z koniecznością oddychania wyłącznie ustami (ponieważ jamy nosa wypełnione są tamponadą). Warto zaznaczyć, że obecnie coraz częściej używa się opatrunków pneumatycznych, pokrytych hydroksyetylowaną skrobią o doskonałych właściwościach powstrzymywania krwawienia, znacznie lepiej tolerowanych przez pacjentów.
Zazwyczaj dobę (max dwie) po zabiegu operacyjnym tamponada jest usuwana, a pacjent z reguły może opuścić ośrodek, w którym operacja była wykonywana tego samego dnia. Po usunięciu tamponady, zaleca się płukanie nosa roztworem soli fizjologicznej lub podobnymi roztworami, co pozwala na szybsze zmniejszenie się pooperacyjnego obrzęku tkanek, sprzyja szybszemu usuwaniu z nosa skrzepów pozostałych po operacji i szybszej rekonwalescencji.
Zwykle pacjentom zaleca się oszczędzający tryb życia, powstrzymanie się od pracy przez 7 do 14 dni, ze względu na konieczność unikania wysiłku fizycznego (może być przyczyną krwawień), jak i ze względu na zwykle jeszcze ograniczoną drożność nosa i w związku z tym gorszą koncentrację i tolerancję wysiłku. Zazwyczaj podczas tego okresu pacjent zgłasza się na wizytę kontrolną, podczas której lekarz laryngolog usuwa pozostawione w jamie nosa płytki, stabilizujące zoperowaną przegrodę nosa. Jest to zazwyczaj zupełnie bezbolesne.
Warto pamiętać, decydując się na zabieg operacyjny przegrody nosa, że nigdy nie jest możliwe pełne określenie drożności nosa po operacji, należy więc brać pod uwagę zróżnicowane efekty zabiegu. U większości pacjentów, tam, gdzie wskazania do septoplastyki (czy rynoseptoplastyki) zostały ustalone prawidłowo, należy spodziewać się zadowalającego efektu i istotnej poprawy jakości życia.
